W ostatnim czasie duże zainteresowanie budzi nowa instytucja, która została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w 2023 r. – tj. fundacja rodzinna. W niniejszym artykule opisujemy najważniejsze zasady funkcjonowania tego nowego podmiotu i odpowiadamy na niektóre pytania dotyczące fundacji rodzinnej.
Czym jest fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna jest podmiotem funkcjonującym na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej („Ustawa o FR”). Jest ona wzorowana na podobnych podmiotach funkcjonujących w innych krajach (np. w Szwajcarii oraz Austrii). Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy o FR:
„Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.”
Celem działania fundacji rodzinnej jest zatem posiadanie i gromadzenie majątku, a następnie jego inwestowanie oraz dystrybucja na rzecz wskazanych osób. Fundacja rodzinna może być ustanawiana na czas określony albo na czas nieokreślony.
Fundacja rodzinna posiada osobowość prawną, co oznacza, że jest ona odrębnym podmiotem i może ona samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. W szczególności, fundacja rodzinna może być właścicielem składników majątku które zostaną do niej wniesione lub które zostaną samodzielnie zakupione przez fundację rodzinną – takich jak np. udziały w spółkach czy nieruchomości.
W fundacji rodzinnej możemy wyróżnić dwie główne kategorie osób:
- Fundator
Osoba, która ustanawia fundację, wnosi do niej majątek i nadaje jej statut, w którym określa zasady zarządu majątkiem fundacji; - Beneficjent
Osoba, która zgodnie ze statutem fundacji jest uprawniona do otrzymania świadczeń z fundacji rodzinnej. Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być np. członkowie najbliższej rodziny fundatora, natomiast może być nim również sam fundator.
Obowiązkowymi organami fundacji rodzinnej są zarząd, który reprezentuje fundację rodzinną i prowadzi jej sprawy, oraz zgromadzenie beneficjentów, które m.in. zatwierdza sprawozdanie finansowe fundacji oraz udziela absolutorium członkom jej zarządu. Fundacja rodzinna może również posiadać radę nadzorczą, która pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu.
Jakie są najważniejsze cechy fundacji rodzinnej?
Fundator dysponuje dużym zakresem swobody przy ustalaniu sposobu zarządu majątkiem fundacji rodzinnej – ustawodawca nie przewidział w tym zakresie ograniczeń. W tym celu, może on np. uwzględnić w statucie fundacji rodzinnej odpowiednie postanowienia dotyczące warunków które muszą być spełnione aby dane świadczenie zostało wypłacone przez fundację rodzinną.
Jest to zatem instrument, dzięki któremu fundator ma możliwość efektywnego zarządzania majątkiem rodzinnym zgodnie z jego potrzebami i oczekiwaniami. Fundator może określić np. zakres możliwych inwestycji fundacji rodzinnej, czy też uzależnić możliwość dokonania danej czynności przez fundację rodzinną od uzyskania zgody rady nadzorczej.
Co więcej, fundacja rodzinna umożliwia ochronę majątku rodzinnego w przyszłości – już po śmierci fundatora. Jej założenie może ustrukturyzować i ułatwić kwestie związane z sukcesją po fundatorze. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów:
„[Fundacja rodzinna] działa jak skarbiec rodzinny. Ma zapewnić rodzinie środki finansowe, a przy tym realizować wizję fundatora i dbać o wartości przyjęte przez niego w biznesie.”
Ponadto, fundacja rodzinna nie płaci podatku dochodowego w momencie uzyskania przez nią dochodu z „dozwolonej” działalności gospodarczej (o której szerzej mowa poniżej). Jeżeli zatem fundacja rodzinna będzie reinwestować swój majątek (np. sprzeda posiadane udziały i wykorzysta środki finansowe otrzymane ze sprzedaży udziałów na nabycie kolejnych udziałów w innych spółkach), to nie będzie ona musiała płacić podatku dochodowego od dochodów uzyskanych ze sprzedaży takiego majątku. Podatek dochodowy będzie należny wyłącznie w przypadku dokonania wypłaty przez fundację rodzinną na rzecz jej beneficjentów.
Co może, a czego nie może robić fundacja rodzinna?
Zgodnie z art. 5 ust. 1 Ustawy o FR, fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą m.in. w zakresie:
- zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze; lub też
- udzielania pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom.
Zgodnie z założeniami, fundacja rodzinna nie jest podmiotem, który powinien prowadzić aktywną działalność gospodarczą – np. działalność handlową czy produkcyjną. Ustawodawca uznał bowiem, że fundacja rodzinna powinna być co do zasady inwestorem pasywnym, prowadzącym działalność gospodarczą na zasadzie wyjątku w ściśle określonych obszarach. Można się spodziewać, że zakres dozwolonej działalności fundacji rodzinnej będzie przedmiotem sporów pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami.
Fundacja rodzinna w pytaniach i odpowiedziach
- Czy wniesienie majątku do fundacji rodzinnej wiąże się z koniecznością zapłaty podatku?
Nie – przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wprowadzają opodatkowania wniesienia majątku do fundacji rodzinnej. Potwierdzają to w swojej praktyce organy podatkowe.
- Czy po wniesieniu danego majątku do fundacji rodzinnej jest możliwe jego powrotne „wycofanie” do fundatora?
Tak, natomiast będzie to transakcja opodatkowana podatkiem dochodowym.
- Czy przepisy przewidują minimalną wartość majątku wnoszonego do fundacji rodzinnej?
Tak – minimalną wartością majątku, którą należy wnieść do fundacji rodzinnej jest 100 tys. zł. - Czy fundacja rodzinna może zostać rozwiązana?
Tak – przepisy Ustawy o FR przewidują taką możliwość. Rozwiązanie fundacji rodzinnej może nastąpić np. w drodze uchwały zarządu fundacji, która może zostać podjęta w określonych ustawowo przypadkach.
Dla kogo jest fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna jest ciekawym rozwiązaniem, któremu powinni przyjrzeć się w szczególności osoby prowadzące firmy rodzinne oraz osoby posiadające znaczny majątek. Cechy i zakres działalności fundacji rodzinnej mogą być bowiem dla tych osób bardzo atrakcyjne. Fundacja rodzinna może bowiem okazać się instrumentem, który pozwoli takim osobom przekazać posiadany majątek oraz/lub prowadzenie firmy ich spadkobiercom. Jeżeli masz w planach założenie fundacji rodzinnej lub po prostu chcesz uzyskać o niej więcej informacji, skontaktuj się z nami! Odpowiemy na wszelkie pytanie oraz wskażemy konkretne rozwiązania!
Autor: Jarosław Józefowski