Mechanizm zgłaszania nielegalnych treści na gruncie DSA – notice & action

Kontynuujemy nasz cykl artykułów dotyczących Aktu o Usługach Cyfrowych (“DSA”). W poprzednich artykułach m.in. dokładnie przedstawiliśmy kto podlega przepisom DSA, przyjrzeliśmy się bliżej nałożonemu przez DSA obowiązkowi przejrzystości, który dotyczy tzw. VLOP-ów, poruszyliśmy kwestię dark patterns, czyli zwodniczych interfejsów. W następstwie ostatniej analizy dot. hostingodawców, w tym artykule chcielibyśmy przybliżyć procedurę zgłaszania i usuwania nielegalnych treści, która na gruncie DSA dotyczy właśnie dostawców hostingu, a którzy odgrywają szczególnie ważną rolę w zwalczaniu nielegalnych treści w Internecie.

Czym jest procedura notice&action?

Wprowadzany przez DSA mechanizm zgłaszania nielegalnych treści tzw. procedura notice&action zastąpi poprzednią znaną i dotychczas stosowaną procedurę notice&take-down, która w Polsce obowiązywała w ramach ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną¹. Procedura ma na celu utworzenie łatwo dostępnych i przyjaznych dla użytkownika mechanizmów zgłaszania informacji uznanych przez niego za treści nielegalne (notice). Z kolei dostawca usług hostingu, ma prawo zdecydować czy zgadza się ze zgłoszeniem i czy w jego następstwie usunie nielegalne treści lub uniemożliwi do nich dostęp (action). Co istotne, DSA ujednolica w całej Unii Europejskiej zasady mechanizmów zgłaszania nielegalnych treści w Internecie, wyłączając możliwość regulacji krajowych w tym zakresie, co wcześniej przewidywał art. 14 ust. 3 dyrektywy o handlu elektronicznym.

Przedmiotowa procedura dotyczy wyłącznie nielegalnych treści, tj. sprzecznych z przepisami krajowymi lub unijnymi i nie obejmujących innych szkodliwych treści, które nie są formalnie bezprawne, ale z innych powodów mogą być uznane za nieetyczne lub społecznie niepożądane². Przykładowo treścią nielegalną będzie nawoływanie do nienawiści, a treścią szkodliwą będą wulgaryzmy. Oznacza to, że prawnie możliwa jest również sytuacja, gdy z uwagi np. na charakter konkretnie świadczonych usług, treści społecznie szkodliwe nie będą moderowane przez hostingodawcę.

Dlaczego dostawcy usług hostingu?

Kim są dostawcy usług hostingu wyjaśnialiśmy już w artykule “Przygotuj się na Cyfrową Rewolucję! Kto podlega przepisom Aktu o Usługach Cyfrowych?”. Zgodnie z motywem 50 zdanie 1 DSA ​​wyłącznie dostawcy usług hostingu zostali obarczeni obowiązkiem wdrożenia procedury zgłaszania i usuwania nielegalnych treści, ponieważ przechowują informacje przekazywane przez odbiorców danej usługi oraz umożliwiają innym odbiorcom dostęp do tych informacji, niekiedy na dużą skalę. Dlatego, odgrywają szczególnie ważną rolę w zwalczaniu nielegalnych treści w Internecie.

Dlaczego dostawcy usług hostingu?

Zgodnie z art. 14 DSA dostawcy usług hostingowych powinni wdrożyć przyjazny dla wszystkich użytkowników mechanizm zgłaszania nielegalnych treści, w szczególności musi on pozwalać na dokonywanie zgłoszeń wyłącznie drogą elektroniczną. Może to być np. interaktywny formularz. 

Ustawodawca unijny stawia konkretne wymagania co do minimalnej treści zgłoszenia, które powinno zawierać co najmniej:

• uzasadnienie zgłoszenia co do tego, że treści są nielegalne — tj. okoliczności, fakty i argumenty za przemawiające za uznaniem danych treści za bezprawne, a nie tylko społecznie szkodliwe;
• wskazanie dokładnej elektronicznej lokalizacji informacji — np. adres URL;
• dane zgłaszającego — np. imię i nazwisko, nazwa, adres e-mail. Wskazane dane, ze względu na ryzyko nadużyć, powinny umożliwiać identyfikację tożsamości zgłaszającego;
• oświadczenie o prawidłowości i kompletności informacji i zarzutu — oświadczenie ma na celu potwierdzenie, że zgłoszenie jest dokonywane w dobrej wierze, a informacje i zarzuty zawarte w tym zgłoszeniu są prawidłowe i kompletne³.

Po dokonaniu zgłoszenia:

• dostawca usług hostingu jest zobowiązany “bez zbędnej zwłoki” przesłać zgłaszającemu potwierdzenie otrzymania zgłoszenia, jeżeli ten wskazał swoje elektroniczne dane kontaktowe;
• następnie, powinien rozpatrzyć zgłoszenie w sposób terminowy, obiektywny, arbitralny i z należytą starannością;
• hostingodawca stwierdza czy zgadza się z oceną przedstawioną przez zgłaszającego oraz podejmuje decyzję, czy chce usunąć nielegalne treści lub uniemożliwić do nich dostęp;
• “bez zbędnej zwłoki” ​​informuje zgłaszającego oraz usługobiorcę o podjętej decyzji w sprawie zgłoszonych przez nich treści oraz o przysługujących mu środkach odwoławczych.

Po otrzymaniu decyzji hostingodawcy zgłaszający ma prawo skorzystać z dostępnych środków odwoławczych. Zgłaszający mogą skorzystać np. z wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg zapewnianego przez dostawcę platformy internetowej, na której zostały usunięte lub w inny sposób zmoderowane nielegalne treści objęte zgłoszeniem, a także z mechanizmów pozasądowego rozstrzygania sporów prowadzonego przez organy certyfikowane zgodnie z art. 21 ust. 3 DSA. W ostateczności zgłaszający może też odwołać się do sądu.

Procedura notice&action zawiera dodatkowo dwa zabezpieczenia mające na celu usprawnienie procesu rozpatrywania zgłoszeń nielegalnych treści tj.:

• wprowadza kategorię uprzywilejowanych zgłaszających, czyli tzw. zaufanych podmiotów sygnalizujących (z ang. trusted flaggers) – platformy mają wobec nich obowiązek priorytetowego i niezwłocznego podjęcia decyzji w przedmiocie ich skargi;
• nadaje platformom kompetencje do czasowego zawieszenia świadczenia usług na rzecz niektórych odbiorców — w przypadku podmiotów często przekazujących nielegalne treści lub czasowe zawieszenie rozpatrywania niektórych zgłoszeń i skarg — w przypadku podmiotów często składających bezzasadne skargi⁴.

Podsumowanie

Wprowadzenie przez DSA procedury notice&action będzie wymagać od dostawców hostingu konieczność wdrożenia dostosowanego do rozporządzenia mechanizmu zgłaszania nielegalnych treści, w tym informowania w regulaminie świadczonych usług o zakazie zamieszczania w ramach usługi treści naruszających przepisy prawa jak i o zasadach wdrożonej procedury. Procedura notice&action może doprowadzić do szybszej reakcji na naruszenia w Internecie i skuteczniejszego zarządzania treściami na platformach internetowych. Jednak, ze względu na możliwość arbitralnej oceny nielegalności treści, wymaga monitorowania, w celu zapewnienia odpowiedniej równowagi między skutecznym usuwaniem niepożądanych treści a ochroną wolności słowa.

Wszystkim podmiotom, których obejmą obowiązki wskazane w DSA, w tym konieczność wdrożenia mechanizmu zgłaszania i usuwania nielegalnych treści, przypominamy, że  DSA właśnie zaczął w pełni obowiązywać w całej Unii Europejskiej.

Jeżeli więc zastanawiasz czy rozporządzenie dotyczy właśnie Ciebie lub potrzebujesz pomocy przy dostosowaniu się do nowych obowiązków, zapraszamy do kontaktu. Chętnie odpowiemy na Twoje pytania!

---

1. Art. 14 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 z późn. zm.)
2. Art. 2 lit. g) rozporządzenie (UE) 2022/2065 w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE (akt o usługach cyfrowych).
3. Komentarz do art. 14 DSA, M. Grochowski (red.), Akt o usługach cyfrowych – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE. Komentarz, [w:] M. Grochowski (red.) Rynek cyfrowy. Akt o usługach cyfrowych. Akt o rynkach cyfrowych. Rozporządzenie platform-to-business. Komentarz, Warszawa 2024
4. Procedura notice&take action w projekcie Aktu o usługach cyfrowych (Digital Services Act), P. Wasilewski,źródło: www.traple.pl/procedura-notice-take-action-w-projekcie-aktu-o-uslugach-cyfrowych-digital-services-act/, dostęp: 02.02.2024 r.