Jak wskazywaliśmy w poprzedniej części artykułu, sztuczna inteligencja (AI) ma coraz większy wpływ na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. W ciągu ostatniej dekady rozwój technologii AI stał się również kluczowym czynnikiem w transformacji usług prawniczych i kancelarii prawnych. AI wyznacza obecnie nowe możliwości, ale i wyzwania dla praktykujących prawników. Jak wynika z opublikowanego w ostatnim roku raportu LegalTech 2023 zaledwie 5% przedstawicieli polskiej branży prawnej przyznało, że wykorzystuje narzędzia oparte o sztuczną inteligencję w codziennej pracy. Tylko nieco ponad 10% ankietowanych prawników uważa, że AI jest ważnym elementem w rozwoju branży prawniczej1. W tej części artykułu zastanowimy się z czego wynika niniejszy sceptycyzm i jakie korzyści dla branży prawnej może przynieść AI?
W jaki sposób AI może realnie zoptymalizować pracę prawnika?
Do 2023 roku, sztuczna inteligencja znalazła zastosowanie w wielu obszarach prawa i codziennej pracy kancelarii prawnych. W szczególności narzędzia oparte o AI z powodzeniem służą analizie dokumentów, prawodawstwa i badaniu precedensów. Za pomocą odpowiednich algorytmów AI może wskazywać kluczowe informacje i potencjalne ryzyka. Już teraz sztuczna inteligencja służy jako narzędzie służące do tworzenia leksykonów i baz wiedzy, co pozwala na łatwiejszy dostęp do informacji prawniczych. Technologia AI może być wykorzystywana do rozpoznawania mowy co może ułatwiać rejestrację rozmów z klientami oraz tworzenie ich transkrypcji. Sztuczna inteligencja może także pomóc w analizie różnych scenariuszy i potencjalnych rozwiązań podczas mediacji i negocjacji, a także pomóc w monitorowaniu nowelizacji i dostarczać prawnikom aktualne informacje o nowych aktach prawnych i orzecznictwie. Wreszcie AI może być używana do automatyzacji rutynowych zadań, takich jak wypełnianie dokumentów, zarządzanie terminami, generowanie pism czy faktur. Sztuczna inteligencja może także dokonywać oceny ryzyk prawnych lub prognozować wyniki potencjalnych sporów na podstawie analizy danych.
Narzędzia pomocy prawnej oparte o sztuczną inteligencję już od kilku lat są z powodzeniem wykorzystywane w wielu krajach na świecie. W Stanach Zjednoczonych jednym z bardziej popularnych programów do poszukiwania precedensów jest ROSS Intelligence2. Z kolei amerykański system Lex Machina nie tylko analizuje duże zbiory danych, ale i dostarcza informacji o sędziach, prawnikach a nawet prognozuje wyniki sporów sądowych3. Z podobnych międzynarodowych systemów można wskazać KIRA Systems, eBrevia lub Luminance4, które wykorzystują sztuczną inteligencję do analizy dużych ilości dokumentów prawnych, takich jak umowy i umożliwiają prawnikom identyfikację istotnych informacji, potencjalnych ryzyk i niespójności. Z kolei system ContractPodAi lub iManage RAVN5 wykorzystuje AI do zarządzania umowami, pomagając w przechowywaniu i monitorowaniu dokumentów umownych. Wielu prawników nie zdaje sobie sprawy z tego, że algorytmy AI można także odnaleźć w wielu bazowych systemach IT, takich jak pakiet Office365 czy wyszukiwarka internetowa Google. Kancelarie pracujące na Google Workspace od niedawna mogą korzystać także z chatbota o imieniu “Bard”.
Jakie ryzyka w branży prawnej niesie za sobą sztuczna inteligencja?
Jako pierwsze ryzyko należy wskazać przede wszystkim niedostatecznie prawidłowe działanie algorytmów AI, co może skutkować błędnymi decyzjami, tym samym naruszając zaufanie klientów. Zagrożeniem jest także brak przejrzystości działania niektórych systemów AI, co utrudnia zrozumienie decyzji podjętych przez te technologie. Wraz z coraz częstszym wykorzystywaniem AI w branży prawnej pojawiają się także kluczowe pytania o problemy natury prawnej i etycznej. Korzystanie z systemów prawnych wykorzystujących algorytmy AI wiąże się z wątpliwościami co do należytej ochrony danych osobowych, zachowania tajemnicy (zarówno przedsiębiorstwa jak i zawodowej), cyberbezpieczeństwa czy ochrony praw autorskich.
Dlatego, wykorzystywanie AI przez prawników musi wiązać się z odpowiednią edukacją w zakresie doboru systemów prawnych opartych o AI, uregulowaniem i przyjęciem dobrych praktyk w zakresie korzystania z tych narzędzi oraz dostosowania obowiązujących kodeksów etyki i godności zawodów prawniczych w zakresie ryzyk, które niesie środowisko cyfrowe. Jedną z takich regulacji jest są wytyczne opracowane przez Komisję Nowych Technologii FBE · Fédération des Barreaux d’Europe pn. “Europejscy prawnicy w czasach ChatGPT”, którego jednym ze współtwórców był partner kancelarii dotlaw radca prawny Michał Skrzywanek. Raport wskazuje jak w sposób odpowiedzialny i zgodny z zasadami wykonywania zawodu europejscy prawnicy powinni wykorzystywać możliwości oferowane przez sztuczną inteligencję. Wytyczne są dostępne na stronie Krajowej Izby Radców Prawnych pod tym linkiem.
Czy istnieją pola na których AI nigdy nie zastąpi prawnika?
W kontekście rozwoju narzędzi prawnych opartych o AI rodzą się obawy o zmarginalizowanie bądź całkowite wyeliminowanie prawników z rynku. Jednakże, istnieje szereg zadań, w których sztuczna inteligencja nie będzie w stanie zastąpić prawnika. Już teraz wskazuje się, iż z uwagi na oparcie AI na ograniczonej ilości danych, sztuczna inteligencja może generować odpowiedzi opatrzone błędami. Stąd, do momentu jej całkowitego udoskonalenia, narzędzia wykorzystujące AI nie będą mogły być używane w sprawach o niestandardowym lub skomplikowanym stanie faktycznym. Sztuczna inteligencja nigdy nie zastąpi też kontaktu z klientem, nie jest chociażby zdolna do odczuwania empatii. Ciężko też wyobrazić sobie na ten moment zastąpienie przez AI obecności prawnika na sali sądowej czy w ramach dokonywania oceny dowodów6. Także w przypadku myślenia strategicznego oraz skomplikowanych strukturyzacji transakcji prawnych, istnieją pewne aspekty, które trudno będzie zastąpić algorytmami i maszynami. Nieszablonowe pomysły klientów powodują, że prawnicy często muszą radzić sobie z nowymi, nietypowymi sytuacjami, które wymagają twórczego podejścia, przewidywania potencjalnych konsekwencji różnych rozwiązań i ryzyk prawnych. Wymaga to zrozumienia nie tylko prawa, ale także kontekstu biznesowego czy społecznego. AI, pomimo swojej zaawansowanej analizy danych, może mieć także trudność ze strukturyzacją transakcji tj. wyborem optymalnej formy finansowania, często opierającej się na biznesowych negocjacjach. Umiejętność zrozumienia potrzeb gospodarczych klienta lub intencji drugiej strony oraz zdolność do tworzenia korzystnych warunków dla klienta, wymaga odpowiedniego wyważenia i doświadczenia – cech trudnych do zaprogramowania w algorytmach AI.
Siła sztucznej inteligencji leży w szybkiej analizie danych, dostępu do nieograniczonej wiedzy i automatyzacji procesów, ale ostateczne decyzje i działania prawne wymagają ludzkiego zaangażowania i odpowiedzialności.
- Raport LegalTech 2023, C.H. Beck, s. 30, dostępny do pobrania: https://legalis.pl/legaltech-raport-2023/, (dostęp: 01.08.2023 r.)
- M.Griffin, Meet Ross, the world’s first AI lawyer, https://www.311institute.com/meet-ross-the-worlds-first-ai-lawyer/, (dostęp: 01.08.2023 r.)
- M. Steppka, Law Bots: How AI Is Reshaping the Legal Profession https://www.machina.ventures/blog/2022/law-bots-how-ai-is-reshaping-the-legal-profession, (dostęp: 01.08.2023 r.)
- L. Moran, How legal teams are using Luminance for AI-powered automation, https://www.legaldive.com/news/luminance-ai-powered-automation-koch-deloitte-big-four/644242/, (dostęp: 01.08.2023 r.)
- D. Tannebaum, Manage RAVN and Cognia Law Partner Globally to Enable Organizations to Leverage AI for Business Advantage and Innovation, https://techround.co.uk/news/imanage-ravn-and-cognia-law-partner-globally-to-enable-organizations-to-leverage-ai-for-business-advantage-and-innovation/ (dostęp: 01.08.2023 r.)
- Raport LegalTech 2023, C.H. Beck, s. 29, dostępny do pobrania: https://legalis.pl/legaltech-raport-2023/, (dostęp: 01.08.2023 r.)